Hars van de fijnspar wordt al eeuwenlang gebruikt als huis- en tuinmiddel om wonden te behandelen. Uiteraard in de eerste plaats in gebieden waar de fijnspar prominent aanwezig is, vooral in de Scandinavische landen dus. Sinds het begin van de 21ste eeuw interesseert ook de medische wetenschap zich voor de heilzame eigenschappen van fijnsparhars. We geven een overzicht.
Hars als bescherming van de naaldboom
Hars is een koolwaterstofafscheiding van naaldbomen die verdediging biedt tegen een breed arsenaal aan invasieve ziekteverwekkers, waaronder insecten, parasieten bacteriën, virussen en schimmels. Veel naaldbomen produceren hars als hun schors barst, beschadigd is of een groeischeur vertoont om hun binnenste te beschermen tegen mogelijke indringers.
De fijnspar (Picea abies) is een conifeer die voorkomt in Noord-Europa en in de middelgebergten van Centraal-Europa. De boom gedijt het best in een koud klimaat met vochtige lucht en kan dan wel 45 meter hoog worden. Bij ons vind je aangeplante fijnsparren in parken en tuinen en worden jonge exemplaren massaal verkocht als kerstboom.
Een eeuwenoude volksremedie die werkt
De oudste verslagen die we hebben over medicinale effecten van hars komen uit het oude Egypte, waar al een zalf bereid werd uit hars om brandwonden te behandelen. In Scandinavië, vooral in Fins Lapland, wordt zalf bereid uit de hars van de fijnspar al eeuwenlang gebruikt voor de behandeling van acuut en chronisch geïnfecteerde wonden, zweren, doorligwonden, doorboorde abcessen en brandwonden.
Hoewel behandeling met hars een bekende volksremedie is waarvan empirische ervaring in de loop van de tijd de doeltreffendheid aangetoond heeft, werd er pas aan het begin van de eenentwintigste eeuw begonnen met systematische studies naar de doeltreffendheid en de werkingsmechanismen.
Moderne onderzoeken geven bevestiging
In Finland houdt een multidisciplinair onderzoeksteam zich al twintig jaar bezig met studies naar de eigenschappen van fijnsparhars bij wondbehandeling en de therapeutische toepassingen ervan in wondverzorging. We vatten hier hun bevindingen kort samen.
Een 10 % zalf bereid uit pure hars van de fijnspar is een veelbelovende behandelingsoptie bij geïnfecteerde of niet-geïnfecteerde, acute of chronische, chirurgische of niet-chirurgische wonden en doorligwonden.
In een klinisch relevante, prospectieve en gerandomiseerde setting is zelfs aangetoond dat harszalf de behandeling van ernstige decubituswonden effectiever bevordert dan standaardbehandeling met hydrofiberverbanden.
Toekomstige onderzoeken
Hoewel de klinische en toegepaste onderzoeksresultaten al sterk bewijs leveren voor de werkingsmechanismen, klinische doeltreffendheid en haalbaarheid van wondbehandeling met fijnsparhars, is dat niet het einde van het verhaal. De Finse onderzoekers vermoeden dat er nog groter potentieel is en hebben alvast de onderstaande doelstellingen vastgelegd voor de nabije toekomst. Daarvoor zijn wel nog herhaalde gerandomiseerde en gecontroleerde klinische onderzoeken nodig.
het exacte moleculaire werkingsmechanisme bestuderen waardoor hars cellulaire regeneratie en epithelisatie bevordert tijdens het wondbehandelingsproces
onderzoeken van mogelijke onderliggende antimicrobiële eigenschappen van hars
individualiseren van de actieve verbindingen die verantwoordelijk zijn voor de onderliggende antimicrobiële activiteit van hars
BE-ARMED-OTC-0061-03-2023